Ο σπουδαίος ηθοποιός και σκηνοθέτης, Δημήτρης Βερύκιος, μας έδωσε μια συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης για τη ζωή και το έργο του. Μας μιλάει για τους μεγάλους ρόλους που έχει παίξει και συνεχίζει να παίζει στο θέατρο και τα κριτήρια με τα οποία που επιλέγει αυτούς αλλά και για την επίδρασή τους πάνω του. Τέλος θα τον δούμε αυτό το καλοκαίρι σε μια παράσταση – αφιέρωμα στα 200 χρόνια από τη γέννηση του μεγάλου μας ποιητή, Αριστοτέλη Βαλαωρίτη στη Λευκάδα.
Γιατί επιλέξατε να γίνετε ηθοποιός; Ήταν κάτι που το επιδιώξατε ή απλά συνέβη;
Στην εφηβεία μου, εκεί στα μέσα της δεκαετίας του ’70, ανακάλυψα τη μαγεία του θεάτρου μέσα από το ραδιόφωνο και δεν χόρταινα να ακούω θέατρο. Δεν είδα δηλαδή πρώτα κάποια θεατρική παράσταση αλλά άκουσα, ήταν όμως αυτό αρκετό για να βιώσω ένα πρωτόγνωρο όσο και δυνατό συναίσθημα. Ένιωσα βαθιά μέσα μου πως ήθελα να γίνω σαν εκείνους τους υπέροχους ηθοποιούς που άκουγα, πως γι’ αυτό είχα γεννηθεί. Όταν μάλιστα, αργότερα βρέθηκα φοιτητής στην Πάτρα, έφτιαξα ομάδα και σκηνοθετούσα κι έπαιζα μαζί με συμφοιτητές μου, αδιαφορώντας για τα μαθήματα της σχολής μου. Τελειώνοντας τη φοίτησή μου εκεί, ανέβηκα αμέσως στην Αθήνα με σκοπό να σπουδάσω σε κάποια δραματική σχολή, όντας βέβαιος ότι ήμουνα κιόλας ηθοποιός. Η αίσθηση μου αυτή επιβεβαιώθηκε πολύ γρήγορα, αφού με επέλεξαν να πρωταγωνιστήσω σε θεατρική παράσταση, μόλις 15 μέρες από την άφιξή μου στην Αθήνα. Οι κριτικές απλώς έκαναν πιο εύκολη την αποδοχή από τους άλλους της νέας μου ταυτότητας. Τα αναφέρω αυτά για να σας πω ότι δεν πιστεύω στις επιλογές μας όσο στο ν’ ακούμε και να νιώθουμε το κάλεσμα της ζωής και της ψυχής μας. Τα σπουδαία και καθοριστικά πράγματα δεν τα επιδιώκουμε ούτε τα προγραμματίζουμε, απλά συμβαίνουν, όταν αποφασίσουμε να τους δώσουμε τη δυνατότητα να συμβούν. Αποφάσισα λοιπόν απλά να ασχοληθώ με το θέατρο, που η ζωή είχε «επιλέξει» για ‘μένα κι όχι εγώ.
Αν γυρνούσαμε τον χρόνο πίσω τι θα συμβουλεύατε τον νέο τότε Δημήτρη;
Να παραμείνει αυθεντικός κι ακέραιος, ό,τι κι αν του συμβεί.
Παίζοντας θέατρο ανακαλύπτω τη διαφορά του ψέματος με την αλήθεια και βαθαίνω στο νόημα της ζωής.
Ποια είναι η βαθύτερη ουσία της υποκριτικής για εσάς, κ. Βερύκιε;
Η υποκριτική είναι ίσως ο καλύτερος τρόπος να γνωρίσω τον κόσμο αλλά και τον εαυτό μου, απολαμβάνοντας συγχρόνως το παιχνίδι να γίνομαι κάποιος άλλος. Όσο περισσότερο εντρυφώ σε αυτή τη διαδικασία τόσο πλαταίνει το πνεύμα και γαληνεύει η ψυχή μου. Παίζοντας θέατρο ανακαλύπτω τη διαφορά του ψέματος με την αλήθεια και βαθαίνω στο νόημα της ζωής. Το θέατρο, όπως και κάθε μορφής Τέχνης, βοηθούν στην επούλωση του τραύματος, είναι ο επίδεσμος με τον οποίο το επιδένουμε, σταματώντας ή έστω περιορίζοντας την αιμορραγία.
Με το πέρας των χρόνων τι σας έχουν δώσει η υποκριτική και η σκηνοθεσία;
Με την υποκριτική είμαι σφοδρά ερωτευμένος και έτσι την αντιμετωπίζω. Η σκηνοθεσία είναι κάτι πιο εγκεφαλικό για ‘μένα, γι’ αυτό και την κάνω μόνο όταν νιώσω πως μια έμπνευσή μου θα οδηγήσει σ’ ένα συνολικό αποτέλεσμα αντάξιο ενός κειμένου. Και τα δύο πάντως μου έχουν δώσει πολλά, με πρώτο την αίσθηση ότι έχω γίνει καλύτερος άνθρωπος, ψηλαφώντας νοήματα και αισθήσεις μέσα από τα κείμενα με τα οποία έχω ασχοληθεί. Μου πλήρωσαν κι εξακολουθούν να το κάνουν, την ψυχή μου, με πολύτιμες εμπειρίες και μια βαθιά αίσθηση βίωσης της ζωής μου!
Σας έχουμε δει να παίζετε και στο θέατρο και στην τηλεόραση ωστόσο εσείς ποιο είδος προτιμάτε καλλιτεχνικά και για ποιον λόγο;
Αντιμετώπισα πάντα με επαγγελματισμό όλες τις δουλειές που έκανα, είτε στο θέατρο είτε στην τηλεόραση, δίνοντας το 100% των δυνάμεών μου. Ωστόσο οι διαφορές μεταξύ τους είναι πολλές και για κάποιον που έχει καλλιτεχνικά κίνητρα και όχι απλά φήμης, χρημάτων κ.λ.π., το θέατρο είναι η πρώτη επιλογή. Η αμεσότητα, η ζωντανή σχέση με το κοινό και αυτό το εξ’ ορισμού θνησιγενές της παράστασης, είναι μαγικά και η κατ’ εξοχήν προτίμησή μου.
Ποια είναι τα κριτήρια επιλογής ενός ρόλου σήμερα κι αν απέχουν αυτά από το ξεκίνημά σας;
Δεν αντιμετώπισα ποτέ την τέχνη μου με κριτήρια καριέρας, με τακτικές επιβεβλημένες προκειμένου να πετύχω κάτι πέρα από τη χαρά και την ικανοποίηση που έδινε ο ίδιος ο ρόλος. Επέλεγα τις δουλειές στις οποίες θα συμμετείχα, με μόνο κριτήριο τη γοητεία που ασκούσε πάνω μου ένας ρόλος. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα, που βαδίζω στον προσωπικό μου δρόμο, αυτόν του θεάτρου, έχει προστεθεί ένα ακόμη κριτήριο, το πόσο μιλάει μέσα μου ο ρόλος, πόση ανάγκη έχω να ασχοληθώ τη συγκεκριμένη στιγμή με ένα κείμενο αλλά και πόσο θα προσφέρει ουσιαστικά στον θεατή αυτό.
Η εμπειρία τόσων χρόνων και η βαθιά μελέτη της θεατρικής τέχνης, μου δίνουν πια τη δυνατότητα να μην είμαι «κουρέλι» στο τέλος μιας παράστασης.
Έχετε ερμηνεύσει μεγάλους ρόλους, όπως είναι: «Ο μέγας Ιεροεξεταστής» σε ερμηνεία και σκηνοθεσία δική σας, «Το όνειρο ενός γελοίου», «Γράμμα από τη Μ. Ασία», «Ο ματωμένος γάμος». Αυτοί οι ρόλοι φέρουν μεγάλο βάρος (ειδικά ψυχικό φορτίο). Πώς καταφέρνετε να αποφορτίζεστε ψυχικά από όλο αυτό που κουβαλά ένας ρόλος;
Ο ηθοποιός οφείλει να φτάσει σ’ ένα σημείο όπου όσο κα να μπαίνει μέσα στον ρόλο του και – γιατί όχι – να γίνεται το πρόσωπο του ρόλου, να έχει επίσης μια απόσταση απ’ αυτόν, να μη χάνει την υπόστασή του μέσα στην εμπλοκή του με τον ρόλο. Αισθάνομαι ότι η εμπειρία τόσων χρόνων και η βαθιά μελέτη της θεατρικής τέχνης, μου δίνουν πια τη δυνατότητα να μην είμαι «κουρέλι» στο τέλος μιας παράστασης. Έτσι δεν έχω ανάγκη να αποφορτιστώ, ίσα – ίσα που μου αρέσει να παρατείνω τη μαγική βίωση του ρόλου μου και μετά το τέλος της παράστασης.
Σας είχαμε παρακολουθήσει πριν έναν μήνα περίπου στην παράσταση «Το όνειρο ενός γελοίου». Ένα έργο του Φ. Ντοστογιέφσκι που το ερμηνεύετε χρόνια ανά την Ελλάδα. Εσάς από όλο αυτό ποιο σημείο σάς έκανε αίσθηση;
Το έργο αυτό, από την πρώτη στιγμή που το διάβασα, ένιωσα ότι μου απαντούσε σε όλα τα υπαρξιακά μου ερωτήματα, στον πυρήνα τους. Στις παραστάσεις μου, που κλείνουν φέτος 10 χρόνια, εξακολουθώ και απολαμβάνω κάθε λέξη του κειμένου, ανακαλύπτοντας μάλιστα, ακόμη και τώρα κρυμμένα νοήματα σε κάποιες φράσεις του μέγιστου Φ. Ντοστογιέφσκι. Είναι λοιπόν πολύ δύσκολο να ξεχωρίσω κάποια φράση ή κάποιο σημείο του έργου που μου κάνει αίσθηση. Ωστόσο στο σημείο που ξυπνάει ο ήρωας έχοντας δει την αλήθεια της ζωής στο όνειρό του, λέγοντας «τότε ένιωσα πως θα πεθάνω… και τότε ακριβώς ξύπνησα…» είναι νομίζω ένα από τα πιο καίρια και κομβικά σημεία του έργου.
Το όνειρο σού ζητάει να πάρεις τις ευθύνες σου για την πραγματοποίησή του κι αυτό ο σύγχρονος άνθρωπος ή το αγνοεί ή το φοβάται.
Σήμερα οι άνθρωποι, κ. Βερύκιε, θεωρείτε πως τολμούν να ονειρεύονται ή φοβούνται; Εσείς τι πιστεύετε για την κοινωνία του σήμερα πως ισχύει;
Η μετανεωτερική εποχή στην οποία έχει μπει η ανθρωπότητα, ευνοεί τον υλισμό, την ευκολία, το βόλεμα, την κατανάλωση, με κύριο χαρακτηριστικό της τον δικαιωματισμό. Οι άνθρωποι έπαψαν να ονειρεύονται αφενός γιατί το μέλλον φαντάζει ζοφερό πρώτα απ’ όλα, για την ίδια τη ζωή, αφετέρου γιατί έχουν εγκαταλείψει την πνευματική τους διάθεση – και φύση – καταναλώνοντας τα πάντα και απαιτώντας τα πάντα, όπως ένας άνθρωπος στην ηλικία του μωρού παιδιού. Το όνειρο είναι δείγμα ανώτερου και στοιχειωδώς ώριμου ανθρώπου. Το όνειρο σού ζητάει να πάρεις τις ευθύνες σου για την πραγματοποίησή του κι αυτό ο σύγχρονος άνθρωπος ή το αγνοεί ή το φοβάται.
Στο έργο «Ο τρελός» του Χαλίλ Γκιμπράν ο ήρωας φωνάζει: «Μακάριοι, μακάριοι οι κλέφτες που μου έκλεψαν τις μάσκες». Εσείς για ποιους λόγους θα επιλέγατε να φοράτε ή να μη φοράτε μάσκες στη ζωή σας;
Με το έργο αυτό ένιωσα – όπως και με τον Ντοστογιέφσκι – ότι μου δίνεται η δυνατότητα να εκφράσω όλα όσα με απασχολούν, ειδικά τούτη την περίοδο – αλλά και που αφορούν κι άλλους ανθρώπους. Η σοφία αυτού του μεγάλου Μύστη, του Χ. Γκιμπράν, ο αποκαλυπτικός λόγος του και η μυστικιστική σύνδεσή του με την ίδια την ουσία της ζωής, με έκαναν και το ανέβασα πέρυσι στη σκηνή και θα συνεχίσω και φέτος. Υπήρξε πάντα για ‘μένα, μόνιμη και μεγάλη έγνοια, να είμαι αληθινός και αυθεντικός, να μην τύχει και δεν καταλάβω ότι κρύβω τον αληθινό εαυτό μου πίσω από κάποια μάσκα. Νιώθω πως τα κατάφερα, τουλάχιστον δεν επέλεξα συνειδητά ποτέ να χρησιμοποιήσω μάσκα στις σχέσεις μου με τους άλλους και κυρίως με τον εαυτό μου, που είναι και το πιο δύσκολο…
Θα μπορούσαμε να πούμε πως τα έργα που επιλέγετε είτε ερμηνευτικά είτε σκηνοθετικά έχουν να δώσουν κάποιο ηθικό δίδαγμα στο κοινό. Εσείς πώς θα θέλατε να σας σκέφτονται ο κόσμος που σας αγαπά καλλιτεχνικά, οι φίλοι και οι συγγενείς;
Δεν έχω σκοπό κι ούτε ποτέ επιδίωξα να διδάξω κάποιον με τα λόγια ή τα έργα μου, ήθελα μόνο να δώσω παραδείγματα της δικής μου οπτικής για τον κόσμο, ελπίζοντας να γίνω το παράδειγμα που ήθελα για ‘μένα και τον κόσμο. Θα ήθελα λοιπόν, να με σκέφτονται και να με θυμούνται ως το παράδειγμα του ανθρώπου, που ό,τι λέει, σκέφτεται, αισθάνεται, το πράττει. Αυτά θα ήθελα να είναι ταυτισμένα με το πρόσωπό μου.
Έχετε ανεβάσει το έργο «Ο Μέγας Ιεροεξεταστής» συγγραφέας του οποίου είναι ο Φ. Ντοστογιέφσκι. Πιστεύετε πως υπάρχουν τρόποι η ελευθερία να φέρει δικαιοσύνη και ασφάλεια σε μια κοινωνία σαν τη δική μας;
Στη δεδομένη ιστορική στιγμή που ζούμε, η ανθρωπότητα είναι καταδικασμένη να μην μπορεί να βιώσει την ελευθερία, γιατί δεν έχει ακόμη εξελιχθεί σε σημείο που να της αξίζει η ελευθερία. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να παραιτηθούμε από την ιδέα της ελευθερίας, αλλά ανα-γνωρίζοντας αυτή την πραγματικότητα, να βαδίσουμε με όσο το δυνατόν λιγότερη αλαζονεία και εξάρτηση, τουλάχιστον από τα περιττά της ζωής. Αποδεχόμενοι μάλιστα, τα δεδομένα της ύπαρξής μας ως Μοίρα, απελευθερωνόμαστε από το άγχος και την αγωνία, που φέρνουν οι ψευδαισθήσεις ότι όλα είναι στο χέρι μας.
Εστιάζω στο τι έχω και τι μπορώ να κάνω με αυτό κι όχι στο τι μου λείπει.
Ποια έργα θα θέλατε να ερμηνεύσετε και δεν το έχετε κάνει και γιατί;
Α είναι πολλά, δεν νιώθω όμως ότι κάτι μου λείπει, αφού αυτά που έκανα και κάνω, με καλύπτουν απόλυτα. Εστιάζω στο τι έχω και τι μπορώ να κάνω με αυτό κι όχι στο τι μου λείπει. Πήρα λάθος μονοπάτια στη ζωή μου όμως δεν έχασα ποτέ τον προσανατολισμό μου. Ναι, δεν έκανα όσα ήθελα να κάνω κι ίσως να μην καταφέρω να τα κάνω, νιώθω όμως ότι έγινα αυτός που ήθελα να Είμαι και νιώθω ευγνωμοσύνη στη ζωή γι’ αυτό.
Ποιες είναι οι μεγαλύτερες μορφές από τις οποίες έχετε επηρεαστεί καλλιτεχνικά αλλά και ηθικά;
Α, είναι πολλοί εκείνοι που επηρέασαν τη σκέψη μου και τη ζωή μου γενικότερα, από γνωστές παγκόσμιες μορφές έως άγνωστες μα φωτεινές ψυχές. Πάνω απ’ όλα πάντως, τα πρότυπά μου ήταν πάντα άνθρωποι που ακολούθησαν τον δικό τους δρόμο, άνθρωποι που δεν πούλησαν τα ιδανικά και τις αξίες τους, που έζησαν διάφανοι και με θάρρος!
Τώρα το καλοκαίρι ετοιμάζετε μια εκδήλωση προς τιμήν του Λευκαδίτη ποιητή Αριστοτέλη Βαλαωρίτη. Θα μπορούσατε να μοιραστείτε δυο πράγματα μαζί μας;
Θα είναι μια παράσταση – αφιέρωμα στα 200 χρόνια από τη γέννηση του μεγάλου μας ποιητή, που θα αναδείξει το πνεύμα του μέσα από την ποίηση του, συνοδεία μουσικής και τραγουδιών. Έχει σημασία να θυμόμαστε τις ρίζες μας και να σεβόμαστε την παράδοσή μας και θα προσπαθήσω με λιτό τρόπο να τα προσεγγίσω αυτά, με οδηγό τον άνθρωπο Α. Βαλαωρίτη.
Ποια είναι η αγαπημένη σας φράση που ακολουθείτε στη ζωή σας;
Αγάπα τη ζωή κι εμπιστεύσου την… Ζήσε μέχρι να πεθάνεις…
Ποιο είναι αυτό που εύχεστε και ποιο που απεύχεστε;
Το πρώτο που εύχομαι, είναι να έχει υγεία και τύχη η μονάκριβη κόρη μου, Νίνα, και να ακολουθήσει τον δρόμο της καρδιάς της, με αρετή και τόλμη! Για τον κόσμο, εύχομαι να βρει τον τρόπο να ανασταλεί η αυτοκαταστροφικότητά του και να σεβαστεί επιτέλους το περιβάλλον, με όλες τις έννοιες!
Απεύχομαι το Κακό…
Οι δύο από τις τρεις φωτογραφίες είναι από το προφίλ του κου Βερύκιου.
