«Αυτή η εικόνα που είδα πριν δεν περιγράφεται. Ήταν μαγική και θα με στιγματίσει.»
Αυτά ήταν τα λόγια της δημοφιλούς tiktoker και instagramer, Μαριαλένας Ρουμελιώτη, τα οποία ακολούθησαν ένα βίντεο που δημοσίευσε στους προσωπικούς της λογαριασμούς. Στο βίντεο απεικονίζεται ένα ετερόφυλο ζευγάρι να περπατά στο κέντρο της Αθήνας. Λίγα δευτερόλεπτα αφότου έχει ξεκινήσει το βίντεο, οι δυο τους σταματούν, αγκαλιάζονται και φιλιούνται στο στόμα. Είναι και οι δύο τυφλοί και κρατούν λευκά μπαστούνια.
Το βίντεο αυτό αποτελεί ένα άκρως ζωντανό και χαρακτηριστικό παράδειγμα inspiration porn.
Τι είναι το inspiration porn;
Ο όρος «inspiration porn» εισήχθη στο λεξιλόγιό μας το 2012, από την ανάπηρη ακτιβίστρια, Στέλλα Γιανγκ. Πρόκειται για τηνμιντιακή απεικόνιση ενός ατόμου με αναπηρία, το οποίο πραγματώνει μια άκρως καθημερινή δραστηριότητα, όπως η άθληση, το διάβασμα, η ενασχόληση με κάποια τέχνη ή οι δουλειές του σπιτιού. Τέτοιες εικόνες συνοδεύονται πάντα από δακρύβρεχτες λεζάντες,όπως «εάν αυτός ο άνθρωπος μπορεί, τότε δεν υπάρχουν δικαιολογίες για εσένα» ή «πριν τα παρατήσεις, προσπάθησε».
Γιατί το inspiration porn θεωρείται προβληματικό;
Μέσω του inspiration porn, τα άτομα με αναπηρία αντικειμενοποιούνται από τα media, με μοναδικό σκοπό, όχι να βοηθηθούν με οποιονδήποτε τρόπο τα ανάπηρα άτομα, αλλά να νιώσουν τα μη ανάπηρα άτομα καλύτερα με τους εαυτούς τους και με τις ικανότητές τους.
Το να θαυμάζουμε ένα άτομο με αναπηρία, επειδή συμμετέχει σε μία απλή, καθημερινή δραστηριότητα, δείχνει πόσο χαμηλές είναι οι προσδοκίες που έχουμε από τα ανάπηρα άτομα. Όταν, για παράδειγμα, συγχαίρουμε έναν τετραπληγικό μαθητή για τις άριστες σχολικές του επιδόσεις, διαφαίνεται η ασυνείδητη, βαθιά ριζωμένη αντίληψη πως «δεν περίμενα να είσαι τόσο καλός μαθητής, ενώ έχεις αναπηρία – για ανάπηρος καλός είσαι(!)»
Ένα πρόσφατο παράδειγμα είναι ο Λέανδρος από τη Θεσσαλονίκη. Ένας τυφλός μαθητής δημοτικού, πού έγινε η πρώτη είδηση σε τηλεόραση και τύπο, επειδή συμμετείχε στην παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου.
Ήταν αρχές Νοεμβρίου του 2021, όταν η δημοσιογράφος, Ζωή Δημητρίου, δημοσίευσε μία φωτογραφία στον προσωπικό της λογαριασμό στο facebook, στην οποία φαίνονται δύο τυφλά άτομα να κρατιούνται αγκαζέ, ενώ απολαμβάνουν μία χαλαρή, σαββατιάτικη βόλτα. Ο τίτλος πάνω από τη φωτογραφία γράφει:«Σάββατο και ήθελα να πω σε αυτό το ερωτευμένο ζευγαράκι ότι τους θαυμάζω.»
Τη δημοσίευση της influencer, Μαριαλένας Ρουμελιώτη, για την οποία έγινε αναφορά παραπάνω, σχολίασε ο Κωνσταντίνος – ένα από τα δύο άτομα που εμφανίζονται στο βίντεο:
«Αυτό το βίντεο μας έφερε σε πολύ δύσκολη θέση. Η πρόθεση δεν ήταν κακή, παρόλα αυτά μας βιντεοσκόπησε σε μία πολύ προσωπική στιγμή, την οποία και δημοσίευσε χωρίς τη συναίνεσή μας. Ιδιαιτέρως επειδή δε βλέπουμε, δεν είχαμε τρόπο να δούμε την κάμερα και να το σταματήσουμε. Οι τυφλοί άνθρωποι δεν αγαπάμε διαφορετικά από τους βλέποντες. Όταν το ακούμε αυτό νιώθουμε θύματα διάκρισης. Δεν θέλουμε να ακούμε μπράβο για πράγματα που είναι φυσιολογικά και υπάρχουν στη ζωή κάθε ανθρώπου. Δεν θέλουμε να ξεχωρίζουμε από την κοινωνία. Θέλουμε να είμαστε μέρος της χωρίς καμία διάκριση.»
Φαίνεται ότι, ηπροσπάθεια για συστημική, συστηματική και ουσιαστική συμπερίληψησυχνά αποφεύγεται, καθώς δεν συνιστά την πιο εύκολη και γρήγορη λύση, δεν παίρνει αρκετά like και δεν φέρνει αρκετά δάκρυα, Αν τυχόν αναφερθεί σε ένα οικογενειακό τραπέζι. Εντούτοις, είναι καλύτερη για όλους μας.
Πώς μπορεί κανείς να μην είναι κομμάτι της αναπαραγωγής του inspirationporn;
Μία πολύ καλή αρχή είναι η αποφυγή φράσεων που διαιωνίζουν το αφήγημα «ανάπηρος=ήρωας». Φράσεις όπως «δεν άφησε την αναπηρία της να την κρατήσει πίσω», «μαθήματα ζωής δήμοι ανάπηρος μαθητής», «ήρωας της διπλανής πόρτας…».
Γιατί είναι λάθος να θεωρούμε ήρωα ένα άτομο με αναπηρία;
Ήρωας είναι εξ ορισμού ένας άνθρωπος που προβαίνει σε γενναίες πράξεις, συχνά επιδεικνύοντας αυτοθυσία, με στόχο το κοινό καλό. Ένας ανάπηρος άνθρωπος, από την άλλη, θέλει απλώς να ζει μία κανονική ζωή, όπως όλοι οι άλλοι.
Πριν κοινοποιήσουμε μία δημοσίευση σχετική με την αναπηρία, είναι καλό να διερωτόμαστε τα εξής:
• Ποιο είναι το κοινό στο οποίο απευθύνεται αυτή η δημοσίευση;
• Είναι η ενδυνάμωση των φωνών αναπήρων ατόμων ο στόχος αυτής της δημοσίευσης;
• Πώς θα ένιωθε ένα ανάπηρο άτομο διαβάζοντας αυτή τη δημοσίευση;
Όταν ένας δημοσιογράφος ετοιμάζει ένα θέμα σχετικά με κάποια αναπηρία, είναι πάντα απαραίτητο να συμπεριλαμβάνεται άμεσα τουλάχιστον ένα άτομο με τη συγκεκριμένη αναπηρία. Σε περίπτωση που η αναπηρία αυτή καθιστά δύσκολη την επικοινωνία με το άτομο που την έχει, την λύση θα δώσει το ίδιο το ανάπηρο άτομο, υποδεικνύοντας τα μέσα που εκείνο προτιμά να χρησιμοποιεί για να επικοινωνεί. Αν η επικοινωνία με άτομα που έχουν την αναπηρία που πραγματεύεται το θέμα του δημοσιογράφου αποδειχθεί αδύνατη, είναι καλύτερα να μην βγει ποτέ το θέμα.
Το να προσπαθούμε να βρούμε έμπνευση γύρω μας είναι ένα φυσιολογικό και αναπόσπαστο κομμάτι της ανθρώπινης εμπειρίας. Εξίσου φυσιολογικό και αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας είναι και η αναπηρία. Αντί, λοιπόν, να την αντιμετωπίζουμε σαν πηγή έμπνευσης, ή σαν κάτι που πρέπει κανείς να ξεπεράσει, ας την αντιμετωπίσουμε ως μία ακόμα πτυχή της ανθρώπινης ποικιλομορφίας.
