Κάθε καλλιτέχνης, όπως άλλωστε και κάθε άνθρωπος, εξελίσσεται διαρκώς με το πέρασμα του χρόνου. Κάθε έργο του έχει και κάτι διαφορετικό να “πει”, κάτι διαφορετικό να προσφέρει. Κι αυτό είναι απόλυτα λογικό και συνάμα ωφέλιμο, τόσο για τον ίδιο όσο και για το κοινό του. Ο Χριστόφορος Παπακαλιάτης μας συστήθηκε τηλεοπτικά στις αρχές του 1990 με τη συμμετοχή του σε γνωστές ελληνικές σειρές, όπως οι “Δέκα Μικροί Μήτσοι” ή το “Ντόλτσε Βήτα”. Έκτοτε, έχει χαράξει τη δική του προσωπική πορεία, τόσο ως ηθοποιός όσο και ως σκηνοθέτης και σεναριογράφος, στήνοντας εξαιρετικά επιτυχημένες σειρές και ταινίες, με την κορωνίδα όλων να είναι φυσικά το “Μαέστρο”. Η σειρά αγαπήθηκε αμέσως από το κοινό και κατόρθωσε να γίνει η πρώτη ελληνική παραγωγή που μπήκε στην πλατφόρμα του Netflix, γνωρίζοντας παγκόσμια επιτυχία.
Αν και κάθε δουλειά του Παπακαλιάτη είναι διαφορετική και καταφέρνει ξεχωριστά η καθεμιά να μας εντυπωσιάζει, ο καλλιτέχνης έχει έναν δικό του μοναδικό τρόπο να σε κάνει να διακρίνεις αμέσως ότι ένα έργο, τηλεοπτικό ή κινηματογραφικό, είναι δικό του. Συγκρίνοντας την κινηματογραφική επιτυχία του 2012, “Αν”, αλλά και το πρόσφατο “Maestro” του 2022, εξετάζουμε ποια είναι εκείνα τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα που αξιοποιεί στις θεματικές του και που συνθέτουν την προσωπική καλλιτεχνική του ταυτότητα.
Η αποτύπωση των προβλημάτων της εκάστοτε εποχής
Η εξωτερική πραγματικότητα δεν αφήνει ανεπηρέαστους τους ήρωες του Παπακαλιάτη, αντίθετα έχει σημαντικό αντίκτυπο στην καθημερινότητα και τις επιλογές τους, άλλοτε λιγότερο και άλλοτε περισσότερο. Έτσι η σχέση του Δημήτρη και της Χριστίνας στο “Άν” δοκιμάζεται από την οικονομική κρίση του 2010, η οποία τους φέρνει αντιμέτωπους με την ανεργία και κατά συνέπεια με πολλαπλές δυσκολίες στη ζωή τους και στο μεγάλωμα της κόρης τους. Όπως λέει άλλωστε και στη σειρά η συμπρωταγωνίστρια του Παπακαλιάτη, Μαρίνα Καλογήρου, “είναι λίγο σαν τις σχέσεις αυτή η κρίση”…
Αντίστοιχα, τα προβλήματα δεν λείπουν από τους ήρωες του “Maestro”, παρά το μικρό της κοινωνίας των Παξών. Δέκα χρόνια μετά ο κορωνοϊός έχει κάνει την εμφάνισή του και έτσι βλέπουμε σε πολλά πλάνα τους πρωταγωνιστές να κυκλοφορούν με μάσκα. Μεγαλύτερη βαρύτητα δίνεται ωστόσο από τον Παπακαλιάτη σε άλλα ζητήματα, τα οποία μαστίζουν τις σύγχρονες κοινωνίες του 2020. Ή μάλλον πάντα μάστιζαν την κοινωνία, απλώς είχε έρθει επιτέλους η ώρα κάποιος να μιλήσει ουσιαστικά για αυτά μέσω της τέχνης. Ενδοοικογενειακή βία, αλκοολισμός, διακρίσεις αναφορικά με τον σεξουαλικό προσανατολισμό και διαταραχές στην ψυχική υγεία είναι ενδεικτικά μερικά από τα φλέγοντα κοινωνικά θέματα που θίγονται στο “Maestro”.
Ένα κοινό ζήτημα ωστόσο που πραγματεύονται και τα δύο έργα είναι η έλλειψη ουσιαστικής επικοινωνίας των ζευγαριών. Γάμοι και σχέσεις που, αντί να βασίζονται στην αγάπη, την κατανόηση, την αποδοχή και τον αληθινό έρωτα, διαπνέονται από νοσηρότητα και τοξικότητα. Στην ουσία, η συνύπαρξη δύο άλλοτε ερωτευμένων ανθρώπων έχει γίνει πια ένας συμβιβασμός, κι αυτό το βλέπουμε πολύ καθαρά, εκτός από το “Άν”, στη σχέση της Σοφίας (Μαρίσσα Τριανταφυλλίδου) με τον Φάνη (Φάνης Μουρατίδης) στο “Maestro”. Για τα μάτια του κόσμου οι δυο τους παρουσιάζονται να έχουν μία πολύ ευτυχισμένη οικογένεια. Η πραγματικότητα όμως είναι ότι το κάθε μέλος αυτής της οικογένειας παραμένει εντελώς αποξενωμένο από το άλλο.
Πλάνα που σε ταξιδεύουν
Ίσως αυτό να είναι το αντιστάθμισμα απέναντι στην σκληρή πραγματικότητα. Την ώρα που στο “Άν” ο Δημήτρης χάνει τη δουλειά του και βρίσκεται σε απελπισία, τα πλάνα της ηλιόλουστης Πλάκας με τα γραφικά σοκάκια και τα καφέ έρχονται να δώσουν μία νότα αισιοδοξίας στην ατμόσφαιρα. Τον ίδιο ρόλο διαδραματίζει και η μουσική της λατέρνας που σε ταξιδεύει σε μια άλλη εποχή, πιο ξέγνοιαστη, πιο ανέμελη.
Στο “Maestro” το πλάνο της Μαρία Καβογιάννη με τα σημάδια του ξυλοδαρμού της διαδέχεται το εκπληκτικό πανοραμικό πλάνο των Παξών. Τα κρυστάλλινα νερά, ο καθαρός ουρανός και η καλοκαιρινή ατμόσφαιρα κάνουν το νησί να μοιάζει με έναν επίγειο παράδεισο, όπου όλα είναι ρόδινα και ονειρεμένα.
Ήρωες που διατηρούν μία ήδη υπάρχουσα ταυτότητα
Τόσο στο “Άν” όσο και στο “Maestro” ο Παπακαλιάτης επιλέγει πρόσωπα ήδη πολύ αγαπητά στο κοινό για μία άλλη ιδιότητά τους. Ο Γιώργος Κωνσταντίνου και η Μάρω Κοντού εκτός από γονείς της Χριστίνας στο “Άν” εξακολουθούν να είναι ο “Αντωνάκης” και η “Ελενίτσα”. Μάλιστα οι ρόλοι αυτοί από το “Η γυνή να φοβείται τον άνδρα”, με τους οποίους το τηλεοπτικό κοινό τους ταύτισε, έρχονται να παραλληλιστούν με αυτούς του Δημήτρη και της Χριστίνας και κατ’ επέκταση με κάθε σχέση αντρόγυνου.
Κατ’ αναλογία η Χάρις Αλεξίου είναι η αγαπημένη “γιαγιά” του “Maestro”, διατηρώντας πολλά στοιχεία της δικής της καλλιτεχνικής ταυτότητας. Εκτός από το όνομά της, που στη σειρά είναι το ίδιο με την πραγματικότητα, το τραγούδι της “Προσευχή” από το άλμπουμ “Οδός Νεφέλης 88”, ακούγεται στη σειρά, εξυπηρετώντας την εξέλιξη της πλοκής και εμπνέοντας τον Χριστόφορο Παπακαλιάτη στη σκιαγράφηση του ρόλου της. Μην ξεχνάμε άλλωστε ότι το “Maestro” έδωσε την ευκαιρία στην αγαπημένη μας Χαρούλα να ξεδιπλώσει όλο το υποκριτικό, πέρα από το μουσικό της ταλέντο, αφήνοντάς μας άφωνους..!
Η “ανατροπή” στη γραμμικότητα της αφήγησης
Στις δημιουργίες του Παπακαλιάτη η ιστορία ναι μεν εξελίσσεται κανονικά με αρχή, μέση και τέλος, όπως φαίνεται ωστόσο, αποτελεί αγαπημένη τακτική του καλλιτέχνη να δίνει πάντα μία “επίγευση επιλόγου” στον θεατή, ήδη από την αρχή. Κατά μία έννοια δηλαδή δεν διατηρείται η απόλυτη γραμμικότητα στην αφήγηση. Στο “Άν” βλέπουμε από το ξεκίνημα κιόλας πλάνο της τελευταίας σκηνής με τον θάνατο της Χριστίνας. Στο “Maestro” από την άλλη, ο Παπακαλιάτης επιλέγει σκόπιμα να τελειώνει κάθε επεισόδιο με σκηνές από το τελευταίο, που αφορούν τη δολοφονία του Χαράλαμπου (Γιάννης Τσορτέκης). Μάλιστα, όσο προχωράνε τα επεισόδια, βλέπουμε όλο και περισσότερα πλάνα της δολοφονίας, μέχρι και το επεισόδιο 9, οπότε αυτά ολοκληρώνονται. Ένα εξαιρετικά επιτυχημένο “τρικ” του καλλιτέχνη, που κατορθώνει να δημιουργήσει σασπένς στον θεατή ήδη από τα πρώτα λεπτά των έργων του.
Ο ρόλος του αφηγητή
Ο θεατής σε κάθε περίπτωση παρακολουθεί την εξέλιξη της πλοκής και τις συνεχείς στιχομυθίες μεταξύ των ηρώων. Παρόλα αυτά, πάντα τα γεγονότα σχολιάζονται μέσω ενός αφηγητή. Στο “Άν” η Μάρω Κοντού και ο Γιώργος Κωνσταντίνου σχολιάζουν τις εξελίξεις υπό την οπτική του εξωτερικού παρατηρητή, πριν αναλάβουν τον δικό τους ρόλο μέσα στην ιστορία ως γονείς της Χριστίνας. Αντίστοιχα, μιλώντας για το “Maestro”, κάθε ήρωας “εισάγει” τον θεατή στη δική του πραγματικότητα και μοιράζεται μαζί του σκέψεις και συναισθήματά του με τη μορφή ενός εσωτερικού μονολόγου. Συνήθως αυτό συμβαίνει στην αρχή κάθε επεισοδίου με διαφορετικό κάθε φορά ήρωα.
Η γυναίκα -“μούσα”
Για το τέλος αφήσαμε το χαρακτηριστικότερο ίσως μοτίβο του Χριστόφορου Παπακαλιάτη. Μία γυναίκα που κάνει ξαφνικά την εμφάνισή της και ανατρέπει όλη τη ζωή του πρωταγωνιστή και τα μέχρι τότε δεδομένα. Στην περίπτωση του “Άν” η εμφάνιση της Χριστίνας (Μαρίνα Καλογήρου) κάνει έναν ορκισμένο εργένη να βγει από τη μοναξιά του και να αφεθεί στον απόλυτο έρωτα. Στο “Maestro” η επίσκεψη στους Παξούς φέρνει στη ζωή του Ορέστη τη νέα και ρομαντική Κλέλια (Κλέλια Ανδριολάτου) και μαζί μία ευκαιρία για εκείνον να βιώσει ξανά την αληθινή αγάπη, όταν έχει χάσει την πίστη του στους ανθρώπους.
Αναμφίβολα συνεπώς μιλάμε για έναν εκκεντρικό και ιδιαίτερο καλλιτέχνη που, όσο τον παρακολουθείς, ανακαλύπτεις όλο και περισσότερα για εκείνον. Ραντεβού στις 16 Μαΐου λοιπόν! Όλοι θα είμαστε συντονισμένοι στους τηλεοπτικούς μας δέκτες για την πολυαναμενόμενη πρεμιέρα του 2ου κύκλου του “Maestro”!
